ముక్కు తిమ్మన మర్మ వాక్కు

తెలుగు సంప్రదాయ సహిత్యంలో ఉత్తమమైనవిగా భావింపబడే పంచ కావ్యాలలో ముక్కు తిమ్మన రచనయైన ‘పారిజాతాపహరణం’ ఒకటి. ఈ కావ్యంలోని ప్రథమాశ్వాసంలో 50వ పద్యం ఇలా ఉంది: ”కం. రక్కసి మగువల యీలుపు/ మొక్కపఱిచె దీన పాపములగమిఁ గాలం/ ద్రొక్కెదవు నీవ యింకిట/ నిక్కముగా నిన్నుఁ బొగడ నేర్తునె కృష్ణా!” శ్రీకృష్ణుడి ఘనమైన మహిమను నారదుడు భక్తితత్పరతతో పొగిడే సందర్భంలోని పద్యం ఇది. ఈపద్యానికి ముందు పద్యంలో శ్రీకృష్ణావతారం వరకు శ్రీమహావిష్ణువు అవతారములైన మీన, కూర్మ, వరాహ, నారసింహ, వామన, పరశురామ, శ్రీరామ, శ్రీకృష్ణ అవతారములను గురించిన వర్ణనతో సీసపద్యం ఉండడం చేత, ఈ పద్యంలో దశావతారములలో మిగిలిన రెండు అవతారములైన బుద్ధ, కలికి అవతారములను గూర్చిన వర్ణన ఉందని చెబుతారు గాని అది సందర్భాన్ని బట్టి పొసగదు.

కారణం ఏమిటంటే, శ్రీకృష్ణావతారం తరువాత ద్వాపరయుగానంతరం కలియగంలో శ్రీమహావిష్ణువు దాల్చబోయే అవతారాలను నారదుడు ద్వాపరయుగంలోనే ఊహించి చెప్పాడనడం అంత సమంజసంగా ఉండదు. మరి ఈ పద్యంలోని మాటలకు అర్థం ఏమిటి అని ఆలోచించినపుడు, సరైన భావం కూడా బయటపడదు. కనుక ఈ పద్యంలోని పాఠంలోనే లేఖకదోషం వంటిది ఏదో ఉండొచ్చన్న ఊహతో మూలప్రతులలో వెదికితే, చెన్నై ప్రాచ్య లిఖితపుస్తక భాండాగారంలో పారిజాతాపహరణానికి ఉన్న ఐదు ప్రతులలోని ఒక తాళపత్రప్రతిలో (R 2052) ఈ పద్యం పాఠం ఇలా ఉంది:

”కం. రక్కశిమగువల యీలువు/ మొక్కపరిచితీవు, వార్వములగమికానిన్‌/ ద్రొక్కెదవు నీవు నొక్కిట/ నిక్కముగా నిన్ను బొగడనేర్తుమె కృష్ణా!” ఈ పాఠం ప్రకారం ఈ పద్యంలోని భావానికి, కలియుగంలో శ్రీమహావిష్ణువు దాల్చబోయే బుద్ధ, కల్కి అవతారాలకు ఏ సంబంధమూ లేకుండా, కేవలం శ్రీకృష్ణుడి మహిమలను పొగడుతూ ముక్కు తిమ్మన రచించాడని చెప్పడానికి సందేహించాల్సిన పనిలేదు. మొదటి లైనులో శ్రీకృష్ణుడు బాలుడుగా ఉన్న దశలోనే కంసుడి పనుపున వచ్చిన రాక్షసస్త్రీ పూతనను సంహరించడం సూచితమైనదిగా సులభంగానే చెప్పవచ్చు.

ఆ తరువాత వచ్చిన ‘వార్వముల గమికానిన్‌ ద్రొక్కెదవు నీవు నొక్కిట’ అన్న మాటలకు భావం రాబట్టడంలో కొంత క్లిష్టత ఉన్నప్పటికీ, కొంత నిశితంగా, లోతుగా ఆలోచిస్తే ఇందులో అర్జునుడి మీద మాత్రమే ప్రయోగించడానికి కర్ణుడు భద్రంగా దాచిపెట్టుకుని ఉంచిన, తక్షకుడి కొడుకైన ‘అశ్వసేనుడు’ అనే మహా శక్తివంతమైన నాగాస్త్రం ప్రస్తావన తేబడిందని అర్థమవుతుంది. కురుక్షేత్ర సంగ్రామంలో కర్ణుడు అర్జునుడిపై ‘అశ్వసేనుడిని’ ప్రయోగించిన మరుక్షణం, ఆ అస్త్రం ప్రభావం గ్రహించిన శ్రీకృష్ణుడు తమ రథాన్ని అయిదంగుళాలు భూమిలోకి కుంగేలా నొక్కిపెట్టి, కర్ణుడు ప్రయోగించిన ఆ నాగాస్త్రం అర్జునుడి శిరస్సు మీది కిరీటాన్ని తగిలి కింద పడిపోయేలా చేసాడు.

అశ్వసేనుడనే నాగాస్త్రం నుండి వెలువడిన అగ్నికి దేవేంద్రుడి చేత బహూకరించబడినదైన అర్జునుడి కిరీటం యుద్ధభూమిపై పడిన వెంటనే కాలి బూడిదైంది. జరిగినది గ్రహించిన అశ్వసేనుడు మళ్ళీ బుసకొట్టి శ్రీకృష్ణుడి మీదికి, అర్జునుడి మీదికి లేచి పడబోయాడు. శ్రీకృష్ణుడు వెంటనే అర్జునుడిచేత అశ్వసేనుడిని సంహరింపజేసాడు. ఆంధ్రమహాభారతం, కర్ణపర్వం తతీయాధ్యాయం చివరలో ఈ ఉదంతం వర్ణించబడింది. ‘వార్వముల గమికానిన్‌’ అనే మాటలో ముక్కు తిమ్మన ‘అశ్వసేనుడిని’ సూచించాడని ఇక్కడ అంగీకరించడానికి ఇబ్బందేమీ రాదు. దశరథుడిని దశస్యందనుడని, పంక్తిరథుడని, దశకంఠుడిని పంక్తికంఠుడని… ఇలా అసలు పేర్లలో మార్పులు చేసి పద్యంలో ఛందస్సుతో కూడిన అవసరాలకు అనుగుణంగా సూచించి చెప్పడం మన పూర్వకవుల కావ్యాలలో ఉన్నదే!

భట్టు వెంకటరావు, 9959120528