నైలు నది నాగరికతలో సామాన్యుల జీవితాలు,తాజమహల్‌ నిర్మాణానికి రాళ్లెత్తిన కూలీలు సష్టించిన అందమైన అభివద్ధి వెనుక సమిధల జీవిత చిత్రీకరణే వేల్పుల నారాయణ ‘వెలుగుల వెనుక’ కథల సంపుటి. ఈ సంపుటి తమ శక్తిని చెమటగా దారబోస్తున్న సింగరేణి బొగ్గు గనుల కార్మిక జీవితాలను, సంఘర్షణలను, సంబంధాలను ఎంతో ఉదాత్తంగా ఆవిష్కరిస్తుంది.1988-2024 మధ్య రాసిన 15 కథలు రచయిత అనుభవాల ఆధారంగా రూపొందాయి. ఇవి అభ్యుదయ దృక్పథంతో దోపిడీ, పోరాటాలు, మానవీయ సంబంధాలు, కుటుంబ సంబంధాలను చిత్రిస్తాయి.
రచయిత తాను కథల్లో ఉండడం వల్ల ఇవి నిబిడాత్మక కథలు. నల్ల బంగారం నగిషీల వెనుక కథలో గనుల ఇతిహాసం, పాత రోజుల్లో మనుషుల బొగ్గు తవ్వకం, ప్రమాదాలు, యాజమాన్య స్వార్థం, కార్మిక అనైక్యతలను చిత్రిస్తుంది. ఇది నిబిడత సిద్ధాంతానికి ఉదాహరణ. రమేష్‌, రాజయ్య పాత్రలు దుర్భర జీవితాలతో పాఠకుల హృదయాన్ని కలచివేస్తాయి.యంత్రాల రాకతో ఉపాధి కోల్పోవడం వల్ల ఉద్వేగపూరిత సంఘర్షణ, కార్మికుల ఆశలు, ఆధునికత దోపిడీ మధ్య దృశ్యమానంగా చూపించారు. అగ్గి రాజుకుంటుంది కథలో వైద్య వ్యవస్థలో వివక్ష, రాజన్న భార్య మల్లమ్మ ద్వారా కార్మికుల దుస్థితి, అధికారులకు మరో న్యాయం చూపి, ఆలోచనలు రేకెత్తిస్తుంది. దోపిడీని ఎత్తిచూపుతూ, కార్మికుల నిస్సహాయత భావోద్వేగాన్ని కలిగిస్తుంది.పేదల ఆరోగ్య హక్కులు,అధికారుల అమానుషత్వం మధ్య రాజుకునే అగ్గిని ఇందులో చిత్రించారు.
జీవిత భద్రత, బలవంతపు ఉత్పత్తి లక్ష్యాల మధ్య జరిగే సంఘర్షణ, కార్మిక భద్రతా లోపాలు, కార్మికుల ప్రాణభయాలు భావోద్వేగాన్ని రేకెత్తించే కథ మృత్యుకుహరం. ఉద్యోగం కుటుంబాన్ని చిద్రం చేయడం దారుణమని చూపుతూ, కుటుంబ సంబంధాలు,ఉద్యోగ పరిస్థితుల సంఘర్షణ విచారకర ఉద్వేగపూరితం చిత్రించిన కథ విధ్వంసం. సమ్మె అనే కథలో యాజమాన్య కుట్రలు, ప్రమాదాల తర్వాత హక్కులు కాలరాస్తే సమ్మెకు దిగడం,కార్మికులను పని మానేసే పరిస్థితి సష్టించడం బహిర్గతం చేస్తుంది. పోరాట శక్తిని హైలైట్‌ చేస్తూ, కార్మికుల ధైర్యం భావోద్వేగాన్ని ప్రేరేపిస్తుంది. ‘బలి’ కథలో ప్రమాదాలు, విశ్వాసాలు, కార్మికుల బలులు, ప్రమాదాలకు బలయ్యేస్థితి మేళవించి, ఒంటరి స్త్రీల పట్ల అధికారుల వికృతతను ఆవిష్కరిస్తుంది. దుర్భర పరిస్థితులను కథాత్మకంగా చూపుతూ, ఆక్రోశ భావోద్వేగం కలిగిస్తుంది.
‘వారసత్వం’ కథ ఉద్యోగ హక్కుల పోరాటం,ఉద్యోగం విరమణ ముందుగా విరమించితే సంతానానికి ఉద్యోగం కోసం పడే బాధలు చూపిస్తూ యూనియన్‌ నాయకుల విశ్వాసఘాతకాలను అవినీతి విమర్శిస్తుంది.నిరాశా,భావోద్వేగం, మానసిక సంఘర్షణ చుట్టూ తిరుగుతుంది. ‘కారుణ్యం’ కథ మరణం తర్వాత ఉద్యోగం, ప్రమాదవశాత్తు మరణిస్తే సంతానానికి కారుణ్య నియామకం, కుటుంబ భవిష్యత్‌,కష్టాలు చూపిస్తూ నాయకుల అనిబద్ధతను ఆత్మవిమర్శ చేస్తుంది. సానుభూతి భావోద్వేగం కలిగిస్తుంది. ఆశావాద భావోద్వేగం ప్రేరేపించే కథలు ‘వానచినుకులు, సారు’. ‘ఉద్యమకెరటం’ కథ నక్సల్బరీ ఉద్యమం పరిణామాలు, భూస్వాములు తమ భూములు అమ్ముకొని నగరాలకు వెళ్లి పెట్టుబడిదారులవ్వడం, ఉద్యమాల ప్రభావం పరిణామాలు చూపిస్తూ సామాజిక మార్పులను ఆవిష్కరిస్తుంది. రవి అనే ఉద్యమ నాయకుడి త్యాగం, రంగారెడ్డి కుటుంబం ద్వారా ప్రశ్నలు లేవనెత్తుతూ, ఆలోచనాత్మక భావోద్వేగం కలిగిస్తుంది. ఉద్యమ పోరాటాలు, పెట్టుబడిదారీ సంఘర్షణ, మార్పులను చిత్రిస్తుంది. ప్రేమికుల మనసులను విచారకర భావోద్వేగం, ఉద్వేగపూరిత సంఘర్షణను ఆవిష్కరించింది ‘రవళీనాదం’.
‘చెదిరిన కల’ కథ బాల్య ప్రేమ వెంటాడటం, అనుకున్నది జరగకపోవడం కలగా చిత్రించి, మనస్తత్వాన్ని విశ్లేషిస్తుంది. నిరాశా భావోద్వేగం కలిగిస్తుంది. గత ఆశలు, వర్తమాన వాస్తవం మధ్య మానసిక సంఘర్షణను చిత్రిస్తూ సిగ్మండ్‌ ఫ్రాయిడ్‌ మనస్తత్వ సిద్ధాంతాన్ని ఆవిష్కరిస్తుంది. ‘చీకటి కడుపులో’ కథ అధికారుల దుర్మార్గాలు, ఇంటి పనిమనుషుల పైన హింస, అన్నల పేరిట అమాయకులను పోలీసు కేసుల్లో ఇరికించడం చూపిస్తూ స్త్రీలకు జరుగుతున్న అన్యాయం ఎత్తిచూపుతుంది. ఆక్రోశ భావోద్వేగాన్ని రేకెత్తిస్తుంది. ‘దేవాలయం’ కథ మతోన్మాదుల వికృత చర్యలు, మోసపోయిన మహిళ నిరుద్యో సామాన్య యువకుడికి ఆశ్రయం కల్పించి సామాజిక ఉద్యమంలో భాగం చేయడాన్ని ఎంతో ఉదాత్తంగా చూపుతుంది.
సానుభూతి భావోద్వేగం ప్రేరేపిస్తుంది. మతోన్మాద వికృత రూపం, మానవతా సంబంధాల మధ్య ఘర్షణ పతాకస్థాయిలో కనబడుతుంది. ఈ కథలు తెలంగాణ భాషలో కవితాత్మకంగా రాయబడ్డాయి. విమర్శనాత్మక వాస్తవికతతో అభ్యుదయ నిబద్ధతను ప్రదర్శిస్తాయి. కార్మిక సమస్యలపై ఆలోచన రేకెత్తిస్తాయి. రచయిత వాస్తవిక సంఘటనల ఆధారంగా వస్తు, శిల్ప సమన్వయంతో కథలను చక్కగా తీర్చిదిద్దారు. ముందుమాటలో ప్రముఖ విమర్శకులు డా.రాచపాళెం చంద్రశేఖర రెడ్డి పేర్కొన్నట్లు వెలుగుల వెనుక కథా సంపుటి అగ్రశ్రేణి కార్మిక సాహిత్యంలో మరో చేర్చుక్క.
- డా.రాపోలు సుదర్శన్‌, 9441779688
