భారత రాజ్యాంగం పౌరులకు ప్రసాదించిన విశ్వజనీన ఓటు హక్కును, కేంద్ర ఎన్నికల సంఘం (ఈసీ) ‘స్పెషల్‌ ఇంటెన్సివ్‌ రివిజన్‌’ పేరుతో అమాంతం అడ్డుకుంటోంది. ఓటరు జాబితాల ‘శుద్ధి’ లక్ష్యం ముసుగులో, 1987 తర్వాత జన్మించిన పౌరులు తమ తల్లిదండ్రుల పౌరసత్వాన్ని నిరూపించుకోవాలనే కఠిన నియమం పెట్టడం పట్ల పలువురు బాహటంగానే విమర్శిస్తున్నారు. ఇది కేవలం పరిపాలనా చర్య కాదని, రాజకీయ ఉద్దేశం ఉందని విమర్శకులు ఆందోళన చెందుతున్నారు. ఈసీ చర్య, సామాన్య ఓటరును నిరూపించుకోవాల్సిన ‘సంశయాస్పద’ స్థానంలో నిలబెట్టిందని రాజ్యాంగ నిపుణులు అభిప్రాయపడుతున్నారు.
పేద ప్రజలపై పత్రాల పెత్తనం: ఈసీ నిర్దేశించిన పదకొండు రకాల ధ్రువీకరణ పత్రాలు, అట్టడుగు వర్గాలు, వలస కూలీలు, చదువులేని మహిళలకు పెనుసవాలుగా మారాయి. చారిత్రక సామాజిక కారణాల వల్ల పత్రాలు లేని కోట్లాది మంది శ్రమజీవులను లక్ష్యంగా చేసుకుని, వారి వయోజన ఓటు హక్కును పరోక్షంగా హరించే ప్రయత్నం జరుగుతోందని మానవ హక్కుల కార్యకర్తలు ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తున్నారు. ఈ కఠిన వైఖరి కారణంగా అర్హులైన ఓటర్ల పేర్లు తొలగించబడే ప్రమాదం ఉందని ‘అసోసియేషన్‌ ఫర్‌ డెమోక్రటిక్‌ రిఫార్మ్స్‌-ఎడిఆర్‌) వంటి సంస్థలు హెచ్చరించాయి. ఆధార్‌ కార్డు వంటి సార్వత్రిక గుర్తింపు పత్రాన్ని కూడా మొదట్లో ఈసీ నిరాకరించడం, ఈ పత్రాల అంశం సుప్రీంకోర్టు పరిశీలనకు వెళ్లడం, ఈ విధానంపై ఉన్న విధానపరమైన లోపాలను స్పష్టం చేసింది.
ఆచరణాత్మక పరిష్కారం: కేంద్రం నుంచి వస్తున్న ఈ ‘పత్రాల ఒత్తిడి’ నుంచి తమ పౌరులకు కొంత ఉపశమనం కల్పించేందుకు, తెలంగాణ రాష్ట్ర ఎన్నికల ప్రధాన అధికారి కార్యాలయం ఒక ముందుచూపుతో కూడిన నిర్ణయం తీసుకుంది. ఉమ్మడి ఏపీలో 2002లో జరిగిన ఓటర్ల జాబితాను వెబ్‌సైట్‌లో అందుబాటులో ఉంచింది. ఆ పాత జాబితాలో తమ పేరు ఉన్నవారు, కొత్త ప్రక్రియలో పౌరసత్వానికి సంబంధించిన కఠిన పత్రాలు సమర్పించాల్సిన అవసరం లేకుండా మినహాయింపు పొందవచ్చని పేర్కొంది. రాజ్యాంగ నిపుణుల ప్రకారం, ఇది ప్రజలపై పత్రాల భారాన్ని తగ్గించే ఒక ఆచరణాత్మక పరిష్కారం. ఇతర రాష్ట్రాలు కూడా ఈ పౌర-స్నేహపూర్వక విధానాన్ని అనుసరించాల్సిన అవసరం ఉంది.
ప్రజాస్వామ్యం కోసం పోరాటం తప్పదా: ఈసీ చర్యలపై రాజకీయ విమర్శకులు, ప్రతిపక్షాల నుంచి తీవ్ర వ్యతిరేకత వ్యక్తమవుతోంది. ఓటరు జాబితాల సవరణలో రాజకీయ పార్టీలు, పౌర సమాజంతో సరైన సంప్రదింపులు జరపకపోవడం పారదర్శకతపై అనుమానాలకు తావిస్తోంది. డా. ప్రతాప్‌ భాను మెహతా వంటి ప్రముఖ విశ్లేషకుల అభిప్రాయం ప్రకారం, పాలనాపరమైన ప్రక్రియను పౌరసత్వ ధ్రువీకరణగా మార్చడం, రాజ్యాంగం కల్పించిన ఫెడరల్‌ స్ఫూర్తికి విరుద్ధం. ఓటరు జాబితాను శుద్ధి చేయాలనే లక్ష్యం చట్టబద్ధమైనప్పటికీ, ఈసీ పౌర హక్కులను పరిరక్షించాలి. తెలంగాణ అనుసరించిన పాత జాబితా మినహాయింపు వంటి పౌర-స్నేహపూర్వక విధానాలను దేశవ్యాప్తంగా అమలు చేయాలని డిమాండ్‌ చేస్తూ, సార్వత్రిక ఓటు హక్కు పరిరక్షణకు ప్రజా ఉద్యమాన్ని నిర్మించాల్సిన అవసరం ఉంది.
ఫిరోజ్‌ఖాన్‌
9640466464
