బుకర్‌ విజేత బాను ముష్తాఖ్‌

కర్నాటక రాష్ట్రానికి చెందిన రచయిత్రి బాను ముష్తాఖ్‌ ఆంగ్ల కథా సంపుటికి బుకర్‌ ప్రైజ్‌ (2025) వచ్చిందన్న వార్త తెలుగు పాఠకులకి ఎంతో ఆనందాన్ని కలిగించింది. 1990 నుంచి 2023 వరకు ఆమె కన్నడం లో రాసిన చిన్న కథల్ని దీపా భస్తి అనే కొడగు ప్రాంతానికి చెందిన అనువాదకురాలు హార్ట్‌ లాంప్‌ అనే పేరు తో ఇంగ్లీష్‌ లో అనువదించారు. దానిలో 11 కథలు ఉన్నాయి. దీపా భస్తి జాతీయ,అంతర్జాతీయ ఇంగ్లీష్‌ పత్రికల్లో వ్యాసాలు రాస్తుంటారు. ఈమె గతం లో కోట శివరామ కారంత్‌ నవలని ఇంకా చిన్న కథల్ని అనువాదం చేశారు. బాను ముష్తాఖ్‌ యొక్క జీవితం కూడా ఎంతో పోరాటశీలత తో కూడుకున్నది. ఆమె స్త్రీల హక్కుల కార్యకర్త గా,న్యాయవాదిగా, అన్నిరకాల అణచివేతల కి వ్యతిరేకంగా ఎన్నో ఉద్యమాలు చేశారు.అవన్నీ కూడా ఆమె రచనల్లో ప్రతిఫలించాయి. తన సొంత వర్గీయుల నుంచి సైతం ఎంతో వ్యతిరేకతని ఎదుర్కున్నారు.
దళితుల, వెనుకబడిన వర్గాల నుంచి ఇంకా పీడనకి గురైన రచయితలు, రచయిత్రులు ఒక్క ఉప్పెన లాగా నిర్మించిన సాహిత్య ఉద్యమం కన్నడ దేశంలో చోటు చేసుకున్నది. అది బందయ సాహిత్య ఉద్యమం. దానిలో బాను ముష్తాఖ్‌ ప్రముఖ పాత్ర పోషించారు. అంతర్గతంగా, సంఘపరంగా ముస్లిం స్త్రీలు పడే వేదనలను ధైర్యంగా తమ రచనలతో ప్రశ్నించారు. బుకర్‌ జ్యూరీ లండన్‌ నుంచి వెలువరించిన పత్రికా ప్రకటనలో ఈ అంశాన్ని ప్రస్తావిస్తూ బాను ముష్తాఖ్‌ యొక్క శైలి వచన గేయంలా ఉండి, అనుభూతి లోతులను భయరహితమైన భావప్రకటనని సంతరించుకుని శక్తిమంతమైన కాంతిలా ఆమె కథలు ఉంటాయని వక్కాణించింది.
బాను ముష్తాఖ్‌ గతంలో ఆరు కథా సంపుటాలు, ఒక నవల, ఒక వ్యాస సంపుటి ఇంకా ఓ కవితా సంపుటి కన్నడంలో వెలువరించారు. కర్ణాటక సాహిత్య అకాడెమీ, దాన చింతామణి అట్టిమబ్బె అవార్డులు పొందారు. ఇంకో విశేషం ఏమిటంటే ప్రస్తుతం బుకర్‌ పురస్కారం పొందిన హార్ట్‌ లాంప్‌ కథా సంపుటి ‘పెన్‌ ట్రాన్స్‌ లేట్స్‌’ అనే అంతర్జాతీయ పురస్కారం కూడా పొందింది. బాను ముష్తాఖ్‌ కథల గురించి చెప్పాలంటే పాత్రలు సున్నితంగా, సహజంగా, మానవ వ్యథల చిత్రీకరణ పాఠకులకు హత్తుకునేలా ఉండి కొన్నిసార్లు వయక్కం బషీర్‌ కథల్ని తలపిస్తాయి. అయితే బలహీనమైన గుండె ఉన్న వారి కోసం ఈ కథలు రాయబడలేదు అని ఓ ఆంగ్లపత్రిక వ్యాఖ్యానించింది.
హార్ట్‌ లాంప్‌ సంపుటి లోని కథలుStone slabs for Shaista mahal, Fire Rain, Black cobras, Red lungi, Heart lamp, High heeled shoe, Soft whispers, A taste of heaven, The shroud, The Arabic teacher and Gobi Manchuri, Be a woman once,oh Lord ఇలా ఉన్నాయి. మచ్చుకి కొన్ని కథల గురించి రేఖామాత్రంగా తెలుసుకుందాం. మొదటి కథStone slabs for Shaista Mahal లో రెండు కుటుంబాల మధ్య ఉండే అనుబంధం,స్నేహం అదే సమయంలో స్త్రీ అనారోగ్యంలో ఉంటూ కూడా పిల్లలు కనే యంత్రంలా మారడాన్ని చిత్రించారు. ముజాహిద్‌, జీనత్‌లకి పెళ్ళయి సుమారు పది నెలలు అవుతుంది. మిత్రుడు ఇఫ్తీకర్‌, ఆమె భార్య షయిస్ట వాళ్ళ ఇంటికి వెళతారు.
షయిస్టకి అప్పటికే ఆరుగురు పిల్లలు, భర్త ఇఫ్తీకర్‌ ఆమెపై విపరీతమైన ప్రేమ కలిగిఉంటాడు. అతనికి యాభై ఏళ్ళు కాగా ఆమెకి నలభై ఏళ్ళు. తాజ్‌ మహల్‌ మాదిరిగా భార్యకి షయిస్ట మహల్‌ కట్టిస్తానని చెబుతుంటాడు. పెద్ద కూతురు ఆసిఫా పెళ్ళికి ప్రయత్నాలు చేస్తుంటాడు. అదే సమయంలో షయిస్ట గర్భంతో ఉంటుంది. జీనత్‌ ఈనాటి యువతిగా వ్యతిరేకిస్తూ, ఆరోగ్యం అంతంత మాత్రంగా ఉన్న ఆమె ఏడవ సంతానాన్ని కనడం పట్ల విచారిస్తుంది. మగవారి ప్రేమ వెనుక ఉన్న స్వార్థాన్ని సున్నితంగా ఈ కథ స్పశిస్తుంది. తల్లి ప్రేమ అన్నిటికన్నా గొప్పదని, తల్లి పోతే మరో తల్లి రాదని కానీ భార్య చనిపోతే మరో భార్య ఆ స్థానాన్ని పూరించవచ్చునని భర్త ముజాహిద్‌ అనడం ఆమెకి కోపాన్ని కలిగిస్తుంది. ఈ కథ రచయిత్రి బాను ముష్తాఖ్‌ ఆలోచనా స్రవంతికి మచ్చుతునకగా చెప్పవచ్చును.
భర్త వదిలేసిన వితంతువు ఆమె పిల్లలతో పడే బాధల్ని, అదే సమయంలో స్థానిక ముతావలి సాయాన్ని కోరినప్పటికీ తాను ఏమి చేయలేని స్థితిలో ఉండడం దానికి గాను తోటి వారైన స్థానిక స్త్రీలు సహానుభూతి చూపకుండా ముతావలిని నిందించడం ఇలాంటి కథా వస్తువుతో The black cobras అనే కథ సాగుతుంది. ధనవంతురాలైన రజియా అనే తల్లి తన కొడుకుతో పాటు తమ వీథిలో ఉన్న 18 మంది పిల్లలకి సుంతీ చేయించే కార్యక్రమం చేపడుతుంది. దీంట్లో పేద పిల్లలకి నాటుగా చేసిన సుంతీ ఎలాంటి అనారోగ్యం లేకుండా కోలుకునేలా చేస్తుంది. డబ్బులున్న వారు తమ పిల్లలకి అనాస్థీషియ ఇచ్చి నాజుకుగా చేయిస్తే కోలుకోవడానికి చాలా సమయం పడుతుంది. ఏమీ లేనివారికి దేవుడే దిక్కు అని ఊరికే అనలేదు అని నిట్టూర్చుతుంది ఆమె! ఈ సంఘటన Red Lungi అనే కథ లోనిది.
అమ్మాయిలకి అరబీ పాఠాలు చెప్పే యువ ఉపాధ్యాయుడు, పనిలో పనిగా తనకి తగిన భార్య ఆ అమ్మాయిల్లో దొరుకుతుందేమోనని చూస్తుంటాడు. గోబీ మంచూరియ అనే వంటకం అతనికి బాగా ఇష్టం. దాన్ని బాగా వండేవాళ్ళనే చేసుకోవాలని తన కోరిక. ఎట్టకేలకు అలాంటి అమ్మాయిని కనిపెట్టి పెళ్ళి చేసుకుంటాడు. అయితే పెళ్ళి అయిన తర్వాత జరిగే విషయం వేరుగా ఉంటుంది. ఈ వర్ణన అంతా The Arabic teacher and Gobi Manchuri అనే కథ లోనిది. కొన్ని కథలు, వర్ణనలు రిపిటీషన్‌లా అనిపిస్తాయి. మన తెలుగులో కూడా మైనారిటి ప్రజల జీవితాలపై రకరకాల కథలు వచ్చాయి. స్కైబాబా లాంటి వాళ్ళ కథలు చక్కటి ఆదరణ కూడా పొందాయి. బుకర్‌ ప్రైజ్‌ పొందటం వల్ల విస్తతమైన పబ్లిసిటీ వస్తుంది. పుస్తకాలకి మార్కెట్‌ పెరుగుతుంది. యాభై వేల పౌండ్లు వస్తాయి. వాటిని రచయిత్రి, అనువాదకురాలు సమానంగా పంచుకుంటారు. ఏది ఏమైనా మన పొరుగు భాష రచయిత్రి బాను ముష్తాఖ్‌ కషికి అంతర్జాతీయ గుర్తింపు లభించిన సందర్భంలో ఆమెకి శుభాకాంక్షలు, జేజేలు..!
– మూర్తి కెవివిఎస్‌, 7893541003