బాల్యాన్ని కోల్పోతున్న బాలలు

బడి గంట మోగుతున్న వేళ, ఆటపాటల్లో మునిగి తేలాల్సిన సమయం, ఆశలతో కళ్ళు మెరవాల్సిన చిన్నారి ప్రపంచం – ఇవేవీ లక్షలాది భారతీయ చిన్నారుల జీవితాల్లో లేవు. వారి లేత చేతులు నిత్యం ఏదో ఒక పనిలో నిమగమై, మోముపై చిరునవ్వుకు బదులు అలసటను మోస్తున్నాయి. భారతదేశం ఎదుర్కొంటున్న అతి పెద్ద సామాజిక సవాళ్ళలో బాలకార్మిక వ్యవస్థ ఒకటి. పేదరికం, నిరక్షరాస్యత, కట్టుబాట్లు, చౌవుకైన శ్రామికుల కోసం ఎగబడే స్వభావం.. వెరసి మన పిల్లల భవిష్యత్తును చీకట్లోకి నెడుతున్నాయి.
బాలకార్మిక వ్యతిరేక దినోత్సవం
బాలకార్మిక వ్యవస్థ నిర్మూలన కోసం అంతర్జాతీయ కార్మికసంస్థ 2002 సంవత్సరంలో ప్రపంచ బాలకార్మిక వ్యతిరేక దినోత్సవాన్ని జూన్‌ 12గా నిర్ణయించింది. ”పురోగతి స్పష్టంగా ఉంది, కానీ ఇంకా ఎక్కువ పని చేయాల్సి ఉంది: ప్రయత్నాలను వేగవంతం చేద్దాం!” అనే ఇతివృత్తమే ఈ ఏడాది నినాదం. బాలకార్మిక వ్యవస్థ అంతానికి తీసుకోవలసిన చర్యల గురించి ప్రజలకు అవగాహన కల్పించడమే దీని ప్రధాన లక్ష్యం.
బాలకార్మికులంటే ఎవరు?
కొన్ని దేశాల్లో 5 నుంచి 14 సంవత్సరాల మధ్య వయస్సు, ఇంకొన్ని దేశాలు 5 నుంచి 18 సంవత్సరాల మధ్యలో ఉన్న వారిని బాలలుగా పరిగణిస్తాయి. బాల్యాన్ని నాశనం చేసే రీతిలో బాలల శారీరక, మానసిక అభివృద్ధికి ఆటంకమై కనీస అక్షరాస్యతను, వినోదాన్ని కూడా పొందని వారిని బాలకార్మికులని అంటారు. ఈ బాలకార్మిక వ్యవస్థ ప్రపంచ దేశాల అభివృద్ధికి ఆటంకాలను కలిగిస్తుంది.
గణాంకాల మాట- అంకెల్లో ఆవేదన:
నిజం చెప్పాలంటే 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం 5 నుండి 14 సంవత్సరాల మధ్య వయస్సు గల 10.1 మిలియన్లకు పైగా పిల్లలు పని చేస్తున్నారని గణాంకాలు స్పష్టం చేస్తున్నాయి. ఇది మొత్తం పిల్లల జనాభాలో దాదాపు 4శాతం కావడం ఆందోళనకర అంశం. 2001 నుండి 2011 మధ్య కాలంలో బాల కార్మికుల సంఖ్య 2.6 మిలియన్లు తగ్గింది అన్నది కొంత ఊరట కలిగించినా ఈ సానుకూల ధోరణి ఎక్కువగా గ్రామ ప్రాంతాలకే పరిమితమైంది. ఆందోళన కరంగా, పట్టణ ప్రాంతాల్లో బాల కార్మికుల సంఖ్య పెరిగింది. ఇది పట్టణాల్లో చౌకైన, దోపిడీకి గురయ్యే శ్రామికుల పట్ల పెరుగు తున్న డిమాండ్‌ను స్పష్టంగా సూచిస్తున్నది. ఇక ఇటీవల యూమివెఫ్‌ విశ్లేషణలు (2018-19 పిఎల్‌ఎఫ్‌ఎస్డే డేటా ఆధారంగా) ఒక లక్షా యాభై వేల నుంచి మూడు లక్షల ముప్పై మూడు వేల మంది పిల్లలు బాల కార్మికులుగా ఉన్నారని వారిలో దాదాపు సగం మంది తమ సొంత కుటుంబాలలోనే పని చేస్తున్నారని వెల్లడించాయి. దీనివల్ల వారిని గుర్తించడం, సహాయం అందించడం మరింత కష్టమవుతోంది. వ్యవసాయం, ఇటుక బట్టీలు, తివాచీలు నేయడం, వస్త్ర పరిశ్రమలు, గహ సేవ వంటి ప్రమాదకర రంగాలలో అత్యంత బలహీన వర్గాలకు చెందిన చిన్నారులు తరచుగా కష్టపడుతున్నారు. ఇవి తరచుగా బహిరంగ దష్టికి, ఎలాంటి నియంత్రణకు దూరంగా ఉంటాయి.
అంతర్జాతీయ కార్మిక సంస్థ నివేదిక ప్రకారం ప్రపంచవ్యాప్తంగా బాల కార్మికుల సంఖ్య 16 కోట్లు. వారిలో 6.3 కోట్లు బాలికలు కాగా, 9.7 కోట్లు బాలురు. వీరిలో 7.9 కోట్లు మంది అత్యంత ప్రమాదకరమైన పరిశ్రమలలో పనిచేస్తున్నారంటే పరిస్థితి తీవ్రతను అర్థం చేసుకోవచ్చు. ఈ బాల కార్మికులలో 70 శాతం మంది వ్యవసాయ రంగంలో, 20 శాతం మంది సేవా రంగంలో, 10 శాతం మంది ఇతర పరిశ్రమలలో పనిచేస్తున్నారు. ఆశ్చర్యకరంగా, గ్రామీణ ప్రాంతాల కంటే పట్టణ ప్రాంతాల్లో బాల కార్మికుల సంఖ్య మూడు రెట్లు ఎక్కువగా ఉంది.
నిస్సహాయతతో కూడుకున్న అవసరం
పిల్లలు పనిలోకి ఎందుకు నెట్టివేయబడుతున్నారు? అని ప్రశ్నించుకుంటే వచ్చే సమాధానాలు అనేకం. ప్రధాన కారణం మాత్రం పేదరికమే! అనేక మారుమూల గ్రామాల్లో సరైన పాఠశాలలు లేవు. పట్టణ ప్రాంతాలలో కూడా రద్దీగా ఉండే తరగతి గదులు, తగినంత మంది ఉపాధ్యాయులు లేకపోవడం, ఆసక్తి లేని పాఠ్య ప్రణాళికలు పిల్లలను విద్యా వ్యవస్థ నుంచి బయటకు నెట్టివేసి పనిలోకి దించుతాయి. భారతదేశ ఆర్థిక వ్యవస్థలో ఒక ప్రత్యేక లక్షణమైన అసంఘటిత రంగం వేగంగా వద్ధి చెందడం ఈ సమస్యను మరింత తీవ్రతరం చేస్తుంది. చిన్న వర్క్‌షాప్‌లు, వీధి వ్యాపారులు, గహ ఆధారిత పరిశ్రమలను కలిగి ఉన్న ఈ విస్తారమైన, నియంత్రణ లేని రంగం కార్మిక చట్టాల పరిధికి దూరంగా పనిచేస్తుంది.
బాలకార్మికులు: నాడు-నేడు:
పారిశ్రామిక విప్లవం తర్వాత కర్మాగారాల్లో పెద్దల కంటే తక్కువ వేతనానికే పిల్లలు లభించడం వలన వీరి సంఖ్య గణనీయంగా పెరిగింది. ఆ తర్వాత అన్ని రంగాలలో బాలకార్మికులు పెరుగుతూ వచ్చారు. కోవిడ్‌ మహమ్మారి అనంతర ఆర్థిక అవసరాలు పెరగడం, పాఠశాలలు మూసివేయబడటం, కుటుంబ పెద్దలు ఉపాధి కోల్పోవడం, వ్యాపారంలో నష్టాలు, తల్లిదండ్రుల మరణాలు, యుద్ధాలు (ఉదాహరణకు రష్యా-ఉక్రెయిన్‌, పాలస్తీనా-ఇజ్రాయిల్‌), ప్రకతి వైపరీత్యాలు వంటివి బాలకార్మికుల సంఖ్య వద్ధికి ప్రధాన కారణాలు. చాలా మంది పిల్లలు తల్లిదండ్రులను కోల్పోయారు. వీరందరూ బతుకుతెరువు కోసం తప్పకుండా ఏదో ఒక పని చేయవలసిందే. విచారకరంగా, వీరందరూ రేపటి బాలకార్మికులే!
బాలల హక్కులు, ప్రభుత్వ ప్రయత్నాలు:
అంతర్జాతీయ మానవహక్కుల సంస్థ ప్రకారం లింగ, జాతి, మతం, కులం, హౌదాలతో సంబంధం లేకుండా పిల్లలందరికీ విద్యను అందజేయాలి. పిల్లలకు వారికి నచ్చిన రంగంలో చదువుకునే అవకాశం ఉండాలి. ఇంకా జీవించే హక్కు, ఆర్థిక, సామాజిక, పర్యావరణ, అభివద్ధి హక్కులు కల్పించింది. అయితే, వీటిని బాలలకు అందజేయడంలో ప్రపంచ దేశాలు కేవలం కాగితాలకే పరిమితమయ్యాయి. ఇక మన దేశంలో రాజ్యాంగం బాలలకు పలు కీలక హక్కులను కల్పించింది. ఆర్టికల్‌ 14లో సమానత్వ హక్కు, ఆర్టికల్‌ 15లో వివక్షతకు వ్యతిరేకంగా ఉండే హక్కు, ఆర్టికల్‌ 21లో వ్యక్తిగత జీవించే హక్కు, ఆర్టికల్‌ 21 (ఎ) లో ఆరు సంవత్సరాల నుండి 14 సంవత్సరాల లోపు పిల్లలందరూ నిర్బంధ ఉచిత విద్యను పొందే హక్కు, ఆర్టికల్‌ 23లో శ్రమ దోపిడీ నుండి రక్షించబడే హక్కు, ఆర్టికల్‌ 24లో 14 సంవత్సరాల వయస్సు లోపు గల చిన్నపిల్లల చేత పరిశ్రమలలోనూ, గనులలోనూ, ఇతర ప్రమాదభరిత ఉత్పత్తి ప్రక్రియలలోనూ పనిచేయించరాదని, ఆర్టికల్‌ 45లో పిల్లలకు ఉచిత నిర్బంధ విద్యను అందించడం వంటివి ఇందులో ఉన్నాయి.
పరిష్కార మార్గాలు – మనందరి కర్తవ్యం
ఈ లోతైన సమస్యను పరిష్కరించడానికి భారతీయ సమాజంలోని ప్రతి విభాగాన్ని భాగం చేస్తూ, సమగ్రమైన మరియు బహుముఖ వ్యూహం అత్యవసరం.
తల్లిదండ్రులు, కుటుంబంలోని వయోజనులు జీవనోపాధిని పొందితే పిల్లలు పని చేయాల్సిన అవసరం ఉండదు. మహాత్మా గాంధీ జాతీయ గ్రామీణ ఉపాధి హామీ పథకం, వివిధ ఆహార భద్రతా కార్యక్రమాలు ఆర్థిక స్థిరత్వాన్ని అందించి, పిల్లలు పని చేయవలసిన నిస్సహాయతను తగ్గిస్తాయి.
నాణ్యమైన విద్యే మార్గం:
బాలకార్మికులను గుర్తించి విద్యనందించాలి. చట్టాలను ఉల్లంఘించే వారిపైన, సంస్థల మీద కఠిన చర్యలు తీసుకోవాలి. వారికి ప్రత్యేక పాఠశాలలు తెరవాలి, పిల్లలు బడి మానేయకుండా చూసుకోవాలి.
పునరావాసం, సంక్షేమం:
సరైన పోషకాహారం అందేటట్లు చూడాలి. మానసిక వైద్యులుచే కౌన్సిలింగ్‌ ఇప్పించాలి. రక్షించబడిన పిల్లలకు విద్యతో పాటు వత్తి శిక్షణ, ఆరోగ్య సంరక్షణ, మానసిక మద్దతు అందించాలి.
సామాజిక బాధ్యత
ఈ బహత్తర కార్యానికి సమాజంలోని ప్రతి ఒక్కరూ బాధ్యత తీసుకోవాలి. ఈ అనాగరిక బాలకార్మిక వ్యవస్థను సమూలంగా అంతం చేయాలి. బాలకార్మిక సమస్యపై భారతదేశంలో జరుగుతున్న పోరాటం నిరంతరం కొనసాగు తోంది. ఎదురవుతున్న సవాళ్లు చాలా పెద్దవి. అయితే, స్థిరమైన నిబద్ధత, సానుకూల సహకారం మరియు ప్రతి బిడ్డకు బాల్యాన్ని ఆస్వాదించే హక్కుపై దఢమైన దష్టి సారించడం ద్వారా, ఈ సమస్యను పరిష్కరించడం కచ్చితంగా సాధ్యమే.
(నేడు ప్రపంచ బాలకార్మిక వ్యతిరేక దినం)
కింజరాపు అమరావతి
8247286357