- Advertisement -
‘భాష కేవలం సంభాషణా సాధనం కాదు, అది నాగరికత ఆత్మ, సంస్కతి, వారసత్వం.’ భారతదేశం ప్రపంచంలోనే అత్యంత అసాధారణమైన భాషా వైవిధ్యం కలిగిన దేశంగా ప్రసిద్ధి చెందింది. రాజ్యాంగంలో గుర్తించబడిన ’22 షెడ్యూల్‌ భాషల’తో పాటు, వందలాది గిరిజన, ప్రాంతీయ భాషలు దేశ విస్తత భౌగోళిక పరిధిలో నిత్యం వాడుకలో ఉన్నాయి. డిజిటల్‌ పరివర్తనం వేగం పెరుగుతున్న తరుణంలో, ఈ అపారమైన భాషా సంపదను జాతీయ డిజిటల్‌ మౌలిక సదుపాయాల్లో సమ్మిళితం చేయడం కేవలం సాంస్కతిక అవసరం మాత్రమే కాదు, జాతీయ సమగ్రతకు,అభివద్ధికి అత్యంత ఆవశ్యకమైనది. ఈ నేపథ్యంలో, సాంకేతికత కేవలం కమ్యూనికేషన్‌ వంతెనగా కాకుండా, దేశంలోని ప్రతి పౌరుడికి సమాన అవకాశాలను అందించే సమగ్రతకు మూలాధారంగా మారింది.
భారత ప్రభుత్వం కత్రిమ మేధ, నేచురల్‌ లాంగ్వేజ్‌ ప్రాసెసింగ్‌ (NLPమెషిన్‌ లెర్నింగ్‌,, కచ్చితమైన స్పీచ్‌ రికగ్నిషన్‌ వంటి ఆధునిక సాంకేతికతలలో భారీగా పెట్టుబడి పెడుతోంది. ప్రజలందరికీ తమ మాతభాషలో డిజిటల్‌ సేవలు అత్యంత సులభంగా చేరువ కావడం ఈ జాతీయ కార్యక్రమాల లక్ష్యం. తక్షణ అనువాదం, వాయిస్‌ ఆధారిత సేవలు, స్థానిక భాషలలో కంటెంట్‌ సష్టి వంటి పరిష్కారాల ద్వారా, సమాన సమాచార ప్రవేశాన్ని కల్పించడం ద్వారా డిజిటల్‌ వైవిధ్యాన్ని తొలగించడానికి కషి జరుగుతోంది.
భాషా సమగ్రతను నడిపిస్తున్న కీలక వేదికలు
ఎఐ ఆధారిత అత్యాధునిక భాషా వేదికలు భారత భాషల సంరక్షణ, విస్తరణ, డిజిటల్‌ యుగంలో వాటిని వినియోగించే విధానాన్ని పూర్తిగా పునర్నిర్వచిస్తున్నాయి.
- భాషిణి – రియల్‌టైమ్‌ బహుభాషా అనువాద వేదిక:
భాషిణి (నేషనల్‌ లాంగ్వేజ్‌ ట్రాన్స్‌లేషన్‌ మిషన్‌ కింద) ఒక వినూత్నమైన ఎఐ-పవర్డ్‌ ప్లాట్‌ఫామ్‌. ఇది 22 షెడ్యూల్‌ భాషలు, పలు గిరిజన భాషల మధ్య రియల్‌టైమ్‌ (తక్షణ) అనువాదాన్ని సాధ్యం చేస్తోంది. ఇది ఒక భాషలో మాట్లాడిన లేదా రాసిన విషయాన్ని, మరొక భాషలో ఉన్న వ్యక్తికి తక్షణమే అర్థమయ్యేలా అనువదిస్తుంది. ఈ సాంకేతికత ప్రభుత్వం, విద్య, డిజిటల్‌ కంటెంట్‌కి విస్తత ప్రాప్తిని అందిస్తూ, దేశంలో భాషా అడ్డంకులను సమర్థవంతంగా తొలగిస్తోంది. దీని కింద సభా భాషిణి (Sansad Bhashini)) వంటి ప్రత్యేక వ్యవస్థలు పార్లమెంటరీ చర్చలను సైతం తక్షణమే అనువదించి ప్రజాస్వామ్యంలో పౌరుల భాగస్వామ్యాన్ని పెంచుతున్నాయి. - భారత్‌జెన్‌ – భారత భాషల కోసం జెనరేటివ్‌ ఎఐ మోడళ్లు:
‘భారత్‌జెన్‌’ భారతీయ భాషల్లో జెనరేటివ్‌ ఎఐ సామర్థ్యాలను తీసుకురావడానికి ఉద్దేశించిన మెగా ప్రాజెక్ట్‌. ఇది 22 షెడ్యూల్‌ భాషల కోసం ఆధునిక టెక్స్ట్‌-టు-టెక్స్ట్‌, టెక్స్ట్‌-టు-స్పీచ్‌ మోడళ్లను అత్యధిక కచ్చితత్వంతో అభివద్ధి చేస్తోంది. ఇది పాలన, విద్య, ఆరోగ్య రంగాలకు సులభమైన, వేగవంతమైన అనువాద సేవలను, అలాగే సహజమైన వాయిస్‌ సేవలను అందిస్తుంది. భారతీయ భాషల్లో స్థానిక ఎఐ మోడళ్లను సష్టించడం ద్వారా, సాంకేతిక దిగుమతిపై ఆధారపడకుండా స్వదేశీ పరిష్కారాలను ప్రోత్సహించడం దీని ముఖ్య లక్ష్యం. - ఆదివాణి – గిరిజన భాషల డిజిటల్‌ సమగ్రత:
2024లో స్థాపించబడిన ‘ఆదివాణి’ భారతదేశపు మొట్టమొదటి ఎఐ-ఆధారిత వేదిక. ఇది ప్రత్యేకంగా ‘గిరిజన భాషల’ తక్షణ అనువాదం, శాశ్వత సంరక్షణకు అంకితమైంది. సంతాళీ, భిలీ, ముండారి, గొండి వంటి కీలక గిరిజన భాషలకు మద్దతు ఇస్తూ, ఈ వేదిక వాయిస్‌ రికగ్నిషన్‌, ఎన్‌ఎల్‌పి ఆధారిత ఆవిష్కరణలను వినియోగిస్తుంది. అంతరించిపోయే ప్రమాదం ఉన్న ఈ భాషలను విద్య, పాలన, సాంస్కతిక రంగాల్లో చురుకుగా అందుబాటులోకి తీసుకురావడం దీని లక్ష్యం డేటా-ఆధారిత ఎఐ పటిష్టత, వారసత్వ పరిరక్షణ ఎఐ మోడళ్లకు శిక్షణ ఇవ్వడానికి అవసరమైన ప్రామాణికమైన, పెద్ద మొత్తంలో భాషా డేటా సేకరించడం, సంరక్షించడం ఈ మొత్తం ప్రయత్నానికి పునాది. - SPPEL (Scheme for Protection and Preservation of Endangered Languages): 2013లో ప్రారంభించబడిన SPPEL పథకం 10,000 మందికంటే తక్కువగా మాట్లాడే భారతీయ భాషల క్షేత్రస్థాయి డాక్యుమెంటేషన్‌, డిజిటల్‌ భద్రతపై కేంద్రీకతమై ఉంది. సెంట్రల్‌ ఇన్‌స్టిట్యూట్‌ ఆఫ్‌ ఇండియన్‌ లాంగ్వేజెస్‌, మైసూరు దీనిని అమలు చేస్తోంది. ఈ పథకం ద్వారా సేకరించిన టెక్స్ట్‌, ఆడియో, వీడియో రూపంలో ఉన్న ప్రామాణికమైన భాషా సంపద, భాషిణి భారత్‌జెన్‌ వంటి జాతీయ ఎఐ పరిశోధనలకు ‘కీలకమైన మూలధనం’గా ఉపయోగపడుతోంది.
- సంచిక – భారత భాషల డిజిటల్‌ నిల్వ కేంద్రం:
సంచిక వేదిక CIIL డిజిటల్‌ రిపోజిటరీ. ఇది కేవలం ఒక నిల్వ కేంద్రం మాత్రమే కాదు, భారత భాషా జ్ఞానానికి అక్షయ నిధి. ఇందులో నిఘంటువులు, కథల పుస్తకాలు, గిరిజన భాషా పాఠ్యాలు, పురాతన మాన్యుస్క్రిప్ట్‌లు ఆధునిక ఆడియో-విజువల్‌ వనరులు క్రమపద్ధతిలో పొందుపరచబడ్డాయి. ఈ ధ్రువీకరించబడిన డేటా ఎఐ, ఎన్‌ఎల్‌పి మోడళ్లకు పటిష్టమైన పునాదిని అందిస్తుంది, ప్రత్యేకించి తక్కువ వనరులతో ఉన్న గిరిజన భాషలకు సాంకేతిక పరిష్కారాలను వేగవంతంగా అందించడంలో ఇది కీలకపాత్ర పోషిస్తుంది. - TRI-ECE పథకం, సాంస్కతిక సున్నితత్వం:
గిరిజన వ్యవహారాల మంత్రిత్వశాఖ ఆధ్వర్యంలో నడుస్తున్నTRI-ECE పథకం, అత్యాధునిక ఎఐ ఆధారిత అనువాద పరికరాలను అభివద్ధి చేస్తోంది. ఈ ప్రాజెక్ట్‌లో ట్రైబల్‌ రీసెర్చ్‌ ఇన్‌స్టిట్యూట్స్‌, స్థానిక భాషా నిపుణులతో భాగస్వామ్యం ఉంది. ఈ భాగస్వామ్యం, అనువాదాల్లో కేవలం భాషా కచ్చితత్వాన్ని మాత్రమే కాకుండా, కీలకమైన సాంస్కతిక సున్నితత్వం (Cultural Sensitivity) స్థానిక అర్థాలను పరిరక్షించేలా నిర్ధారిస్తుంది. ఎఐ ఆధారిత బహుభాషా వేదికల ద్వారా విద్యలో సాధికారత కత్రిమ మేధ అనువాద సామర్థ్యాలు విద్యను దేశంలోని విభిన్న భాషల్లోకి సులభంగా చేరువచేసి, జాతీయ విద్యా విధానం 2020 (చీజుూ 2020) ప్రధాన లక్ష్యాన్ని సాకారం చేస్తున్నాయి. చీజుూ 2020 మాతభాషలో బోధనకు ప్రాధాన్యత ఇస్తుంది
e-KUMBH పోర్టల్‌, AICTE అనువాదిని (Anuvadini) యాప్‌:
ఆల్‌ ఇండియా కౌన్సిల్‌ ఫర్‌ టెక్నికల్‌ ఎడ్యుకేషన్‌ (AICTE) రూపొందించిన KUMBH పోర్టల్‌, సాంకేతిక గ్రంథాలను పలు భారతీయ భాషల్లో ఉచితంగా అందుబాటులోకి తీసుకువస్తోంది. AICTE అనువాదిని యాప్‌, ఇంజినీరింగ్‌, వైద్య, న్యాయ రంగాలకు సంబంధించిన సంక్లిష్ట గ్రంథాలను తక్షణమే స్థానిక భారతీయ భాషల్లోకి అనువదించి, e-KUMBHపోర్టల్‌లో విద్యార్థులకు, అధ్యాపకులకు అందుబాటులో ఉంచుతోంది.SWAYAM వేదిక ద్వారా కూడా 5 కోట్లకు పైగా విద్యార్థులు ఇప్పటికే ఆన్‌లైన్‌లో బహుభాషా పాఠ్యాలు, కోర్సులను పొందుతున్నారు.
సాంకేతిక వెనుకబలం: నూతన ఆవిష్కరణలు
భారత బహుభాషా డిజిటల్‌ వ్యవస్థ యొక్క ఈ అద్భుతమైన ప్రగతి అంతా ఆధునిక ఎఐ కంప్యూటేషనల్‌ లింగ్విస్టిక్స్‌ టెక్నాలజీపై ఆధారపడి ఉంది.
ముఖ్యమైన సాంకేతికతలు:
స్వయంచాలక వాక్య గుర్తింపు (ASR – Automatic Speech Recognition): భారతీయ ఉచ్చారణలు, యాసలను కచ్చితత్వంతో టెక్స్ట్‌గా మార్చగల సామర్థ్యం.
టెక్స్ట్‌-టు-స్పీచ్‌ టెక్స్ట్‌ను సహజంగా, మనుషులు మాట్లాడినట్లుగా, స్థానిక భాషల్లోని స్వరాలతో మార్చడం.
న్యూరల్‌ మెషిన్‌ ట్రాన్స్‌లేషన్‌ (NMT): మొత్తం వాక్య సందర్భాన్ని, భావాన్ని అర్థం చేసుకుని అత్యంత కచ్చితమైన అనువాదం అందించడం.
ట్రాన్స్‌ఫార్మర్‌ ఆధారిత ఆర్కిటెక్చర్లు: భారతీయ భాషల సంక్లిష్టమైన వ్యాకరణం, నిర్మాణాన్ని అర్థం చేసుకోగలిగేందుకు శిక్షణ పొందిన అత్యాధునిక ఎఐ మోడల్‌ ఆర్కిటెక్చర్లు.
ముగింపు
భారత భాషా భవిష్యత్తు ఇప్పుడు కేవలం సంరక్షణ దిశగా మాత్రమే కాకుండా, కత్రిమ మేధ, సుసంపన్నమైన డిజిటల్‌ ఆర్కైవ్‌ల సమన్వయంతో మరింత పటిష్టంగా, భవిష్యత్తుకు సిద్ధంగా రూపుదిద్దుకుంటోంది. భాషిణి, భారత్‌జెన్‌, ఆదివాణి వంటి విప్లవాత్మక వేదికలు,SPPEL వంటి వ్యూహాత్మక పథకాలు దేశంలోని ప్రతి పౌరునికి తన మాతభాషలో ప్రభుత్వ సేవలు, జ్ఞానం, సాంకేతికతను అందించే సామర్థ్యాన్ని అనూహ్యంగా పెంచుతున్నాయి. ఈ జాతీయ స్థాయి ఉద్యమం కేవలం సాంస్కతిక వైవిధ్యాన్ని కాపాడటమే కాదు, దేశంలోని ప్రతి మూలకూ ప్రయోజనాలు చేరేలా, ‘సమ్మిళిత డిజిటల్‌ అభివద్ధి’కి, సాంకేతిక సమానత్వానికి ఒక పటిష్టమైన పునాది వేస్తోంది
- డా|| రవికుమార్‌ చేగొని, 9866928327
- Advertisement -
