నరేంద్రమోడీ 2014 నుంచి భారత ప్రధానమంత్రిగా ఉన్నకాలం స్వీయ-ప్రచార రంగస్థలంగా మారింది. ఇది నాయకత్వంతో పాటు దైవత్వం మధ్య గీతను అస్పష్టం చేస్తోంది. అభివృద్ధి, ”అచ్ఛేదిన్‌” అనే వాగ్దానంతో మొదలైన ఈ ప్రయాణం క్రమంగా వ్యక్తిత్వ పూజగా రూపాంతరం చెందింది. ఆయన రూపం భారత జీవనంలో ప్రతి మూలనూ ఆక్రమించింది. హోర్డింగ్‌లు, రైల్వే స్టేషన్లు, వ్యాక్సిన్‌ సర్టిఫికెట్లు, సంక్షేమ పథకాల పత్రాలు, సోషల్‌ మీడియా వేదికలు ఎక్కడ చూసినా మోడీ ముఖమే కనిపిస్తుంది. ఈ సర్వవ్యాప్తి సహజంగా ఏర్పడినది కాదు.ఇది అదానీ వంటి కార్పొరేట్‌ దిగ్గజాలు, బీజేపీ ఐటీ సెల్‌లు, విధేయ మీడియా వ్యవస్థల ద్వారా రూపొందిన ఒక ఉద్దేశపూర్వక వ్యూహం. ఈ వ్యాసం దేశ, విదేదశాల్లోని విమర్శలను కూడా పరిశీలిస్తుంది. మోడీ ఫోటో-ప్రదర్శన సంస్కృతి, దైవిక వ్యక్తిగా అతిశయోక్తి చిత్రణ, అతని మానసికస్థితిని భారత ప్రజాస్వామ్యానికి ముప్పుగా చూపిస్తుంది. మోడీ ఆర్థిక సంస్కరణలు, గుజరాత్‌ మోడల్‌, బలమైన హిందూవాదంతో అధికారంలోకి వచ్చారు. కానీ, కాలక్రమంలో ఇది స్వీయ-మహిమ వైపు మళ్లింది. విమర్శకులు ఆయన నాయకత్వ శైలిని నార్సిసిజంతో నిండినదిగా భావిస్తారు. 2015లో ఆయన పేరుతో బంగారు అక్షరాలతో కూడిన సూట్‌ ధరించడం, లేదా యోగా దినోత్సవం, గంగా ఆరతి వంటి కార్యక్రమాల్లో మెస్సయ్యలా కనిపించే ఫొటో సెషన్లు దీనికి ఉదాహరణలు. విదేశీ పత్రికలు, ఉదాహరణకు ది గార్డియన్‌, 2023లో బీబీసీ కార్యాలయాలపై దాడులు, యామ్నెస్టీ ఇంటర్నేషనల్‌ వంటి ఎన్జీఓలను దేశం నుంచి తొలగించడం వంటి సంఘట నలను అసహనం, అధికారవాద ధోరణికి రుజువుగా చూపాయి. భారత్‌లో, అరుణ్‌శౌరి వంటి ఆరెస్సెస్‌ జర్నలిస్టులు సైతం ఆయన్ని ”నటుడు” అని వ్యంగ్యంగా పిలిచారు. ఆయన పాలనలో ఇమేజ్‌ను సారానికి మించి పెంచారని విమర్శించారు. అయినప్పటికీ, సమర్థకులు దీన్ని జనసామాన్యంతో నేరుగా సంబం ధం ఏర్పరచుకునే కరిష్మాగా చూస్తారు.
కానీ ప్రశ్న ఉత్పన్నమ వుతుంది: ఈ వ్యక్తిగత ప్రదర్శన ఏ ధరకు వస్తోంది? మోడీ దైవత్వం 2024 ఎన్నికల్లో గరిష్ఠ స్థాయికి చేరుకుంది. ఒక ఇంటర్వ్యూలో ఆయన జీవశాస్త్రీయంగా జన్మించ లేదని, దేవుడు తనను పంపినట్లు చెప్పారు.ఇది హిందూ ఓటర్లను ఆకర్షించే ఒక రాజకీయ ఉపాయంగా విమర్శకులు భావించారు. ఇటీవల ఒక హిందీ పుస్తకం ఆయన్ని చత్రపతి శివాజీ మహరాజ్‌తో సమానం చేసింది, ఇది మహారాష్ట్రలో తీవ్ర వివాదానికి దారితీసింది. శివాజీ, ఒక స్వాతంత్య్ర సమర యోధుడు, అతని వారసత్వాన్ని రాజకీయ లాభం కోసం వాడు కోవడం ప్రజల ఆగ్రహాన్ని రేకెత్తించింది. బీజేపీ దీన్ని రచయిత వ్యక్తిగత అభిప్రాయమని చెప్పి విమర్శల నుంచి తప్పించుకుంది. కానీ చరిత్రను వక్రీకరించే ఈ ప్రయత్నం స్పష్టంగా కనిపించింది. ఇదే సమయంలో, ప్రతి కేంద్ర పథకంపై ఆయన ఫొటో ఉంటుంది. 2021లో కోవిడ్‌-19 వ్యాక్సిన్‌ సర్టిఫికెట్లపై కూడా ప్రజల ఆగ్రహాన్ని రేకెత్తించింది. భారత చరిత్రలో ఏ ప్రధానమంత్రి నెహ్రూ, ఇందిరా గాంధీలు కూడా ఇంతగా తమ చిత్రాలను ప్రదర్శించలేదు.’ది వైర్‌’ వంటి భారతీయ మీడియా సంస్థలు దీన్ని అసురక్షత సంకేతంగా చూస్తున్నాయి, విధాన వైఫల్యాలను దాచడానికి ఈ ఫొటో సంస్కృతిని ఉపయోగిస్తున్నారని ఆరోపిస్తున్నాయి. ది న్యూయార్క్‌ టైమ్స్‌ దీన్ని అధికార కేంద్రీకరణ వ్యూహంగా చిత్రీకరించింది, న్యాయవ్యవస్థ, పత్రికాస్వేచ్ఛను అణచివేస్తూ ఒక అపరాజిత వ్యక్తిత్వాన్ని ప్రొజెక్ట్‌ చేయడం దీని లక్ష్యమని పేర్కొంది.
ఈ పరిణామాలు మోడీ మానసిక స్థాయి గురించి ఏమి చెబుతాయి? మనస్తత్వవేత్తలు దూరం నుంచి నిర్ధారణ చేయడానికి విముఖత చూపవచ్చు, కానీ ఆయన చర్యలు ఒక విషయాన్ని సూచిస్తాయిు. అతను తన వారసత్వంపై మోహంతో, సర్వవ్యాప్తి ద్వారా అమరత్వం సాధించాలనే తపనతో ఉన్నాడు. ఆయన ప్రసంగాలు అర్ధసత్యాలు, గొప్ప వాగ్దానాలతో నిండి ఉంటాయిు. పేదరికం తొలగిందని చెప్పడం, కానీ లక్షలాది మంది ఇంకా దారిద్య్రంలో ఉన్నారు. భారత్‌ గ్లోబల్‌ శక్తిగా ఎదిగిందని చెప్పడం, కానీ మైనారిటీలపై హింస పెరుగుతోంది. హ్యూమన్‌ రైట్స్‌ వాచ్‌ 2024 ఎన్నికల ప్రచారంలో ఆయన 110 ఇస్లామోఫోబిక్‌ వ్యాఖ్యలను గుర్తించింది. ఇది భయాన్ని రేకెత్తించి అధికారాన్ని స్థిరపరచే వ్యూహంగా విమర్శకులు భావిస్తున్నారు. ఇది ఒక రాజనీతిజ్ఞుడి ప్రవర్తన కాదు, ఒక ప్రదర్శకుడిది. జవాబుదారీ తనంకంటే ఆరాధనపై ఆధారపడేవాడు. అదానీ మీడియా సామ్రాజ్యం, ఎన్డీటీవీని 2022లో స్వాధీనం చేసుకున్న తర్వాత, ఈ ప్రచారాన్ని మరింత తీవ్రతరం చేసింది, విమర్శలను అణచివేస్తూ గొప్పగా చిత్రీకరించే కథనాలను వెల్లువిరిపించింది. మోడీపై భారత ప్రజల అంధ విశ్వాసం, ఈ విమర్శలు ఉన్నప్పటికీ, ఆయన ప్రచార యంత్రాంగం సమర్థతను చూపిస్తుంది. సంక్షేమ పథకాలు, లోపాలతో కూడినవైనా, రాష్ట్రం నుంచి కాక, ఆయన వ్యక్తిగత బహుమతులుగా మార్కెట్‌ చేయబడతాయి. కానీ, ఈ ఆరాధన సంస్కృతి భారత భవిష్యత్తును ప్రమాదంలో పడేస్తోంది. ప్రజాస్వామ్యం పరిశీల నపై వృద్ధి చెందుతుంది, ఆరాధనపై కాదు, సమిష్టి పురోగతిపై, వ్యక్తిగత మహిమపై కాదు. మోడీ మానసిక సామర్థ్యం తెలివైనది, కానీ మాయా జనకమైనది.ఎన్నికలను గెలిచి ఉండ వచ్చు, కానీ ఇది ఒక వక్రీకృత గుర్తింపుతో దేశాన్ని వదిలివేస్తోంది. ‘ది హిందూ’ సూచించినట్లు, ఈ మాయ తొలగినప్పుడు ఆయన కుర్చీ కదలవచ్చు, కానీ అప్పటివరకు, ఈ ఫొటో ప్రదర్శన కొనసాగుతుంది. సారం కంటే తమాషాను కోరుకునే దేశంలో ఇది ఒక ‘దైవిక మాయ.’
డా.కోలాహలం రామ్‌ కిశోర్‌
9849328496
