జనాభా పెరుగుదల, పట్టణీకరణ, వాతావరణ మార్పు, కాలుష్యం, అసమర్థమైన నీటి నిర్వహణ పద్ధతులు వంటి అనేక అంశాల వల్ల ప్రపంచం మునుపెన్నడూ లేనంత తీవ్రమైన నీటి సంక్షోభాన్ని ఎదుర్కొంటోంది. ప్రపంచవ్యాప్తంగా అనేక ప్రాంతాలు పెద్దఎత్తున సాగు, తాగు నీటి కొరతను ఎదుర్కొంటున్నాయి. ఇది తీవ్రమైన సామాజిక-ఆర్థిక, పర్యావరణ సమస్యలకు కారణమవు తుంది. నీటి వనరులు పరిమితంగా ఉన్న శుష్క మరియు పాక్షిక శుష్క ప్రాంతాలలో ఈ సంక్షోభం మరీ తీవ్రంగా ఉంటుంది. అనేక జీవ నదులతో నిండి ఉండే భారత దేశం కూడా నేడు తీవ్రమయిన నీటి సంక్షోభాన్ని ఎదుర్కొంటుంది. చెన్నై, బెంగళూరు వంటి మహా నగరాలూ తాగడానికి చుక్క నీరు లేక అల్లాడి పోతున్నాయి. విపరీతంగా పెరుగుతున్న జనాభా, వేగవంతమైన పారిశ్రామికీకరణ, పట్టణీకరణ దేశంలో నీటి సంక్షోభానికి కారణం. దీనికి తోడు వాతావరణ మార్పుల కారణంగా అస్థిరమైన రుతుపవనాల నమూనాలు సమస్యను మరింత తీవ్రతరం చేస్తున్నాయి. దేశంలో నీటి వనరులను మెరుగుపరచడానికి ప్రభుత్వాలు అనేక పథకాలు ప్రారంభించినప్పటికి ఫలితం అంతంత మాత్రంగానే ఉంది.
భారతదేశంలో నీటి వనరులను మెరుగుపరచడానికి ప్రవేశ పెట్టబడిన కొన్ని పథకాలు
1. ప్రధాన్‌ మంత్రి కృషి సించాయి యోజన : 2015లో ప్రారంభించబడిన ఈ పథకం నీటి వనరుల అభివృద్ధి, పంపిణీ మరియు సమర్థవంతమైన నీటిపారుదల పద్ధతుల ద్వారా వ్యవసాయంలో నీటి వినియోగ సామర్థ్యాన్ని పెంచడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది.
2. జల్‌ జీవన్‌ మిషన్‌ : 2019లో ప్రారంభించబడింది. 2024 నాటికి అన్ని గ్రామీణ గృహాలకు పైపుల ద్వారా నీటి సరఫరాను అందించాలని ఈ పథకం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. ఇది ప్రత్యకంగా వికేంద్రీకృత, డిమాండ్‌-ఆధారిత, కమ్యూనిటీ- నిర్వహించే నీటి సరఫరా పథకాలపై దృష్టి పెడుతుంది.
3. అటల్‌ భూజల్‌ యోజన : 2018లో ప్రారంభించబడిన దీన్‌, కమ్యూనిటీ భాగస్వామ్యం, సామర్థ్యాన్ని పెంపొందించడం మరియు స్థిరమైన భూగర్భ జల పద్ధతులను ప్రోత్సహించడం ద్వారా భూగర్భజల నిర్వహణను మెరుగుపరచడానికి ప్రయత్నిస్తుంది.
4. నేషనల్‌ రివర్‌ కన్జర్వేషన్‌ ప్లాన్‌ : పర్యావరణం, అటవీ, వాతావరణ మార్పు మంత్రిత్వ శాఖ ద్వారా అమలు చేయబడిన చీ=జూ మురుగునీటి శుద్ధి కర్మాగారాలు, ఘన వ్యర్థ పదార్థాల నిర్వహణ వ్యవస్థలు, ప్రజల భాగస్వామ్యాన్ని ప్రోత్సహించడం ద్వారా ప్రధాన నదులలో కాలుష్యాన్ని పరిష్కరించడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది.
5. నేషనల్‌ మిషన్‌ ఫర్‌ క్లీన్‌ గంగా : 2014లో ప్రారంభించబడిన, మురుగునీటి శుద్ధి, అటవీ నిర్మూలన మరియు నదీతీర అభివృద్ధి వంటి వివిధ కార్యక్రమాల ద్వారా గంగా నది పరివాహక ప్రాంతాన్ని శభ్రపరచడం, పునరుజ్జీవింపజేయడంపై దృష్టి సారిస్తుంది.
1. భారతదేశంలోని గ్రామీణ ప్రాంతాల్లోని అన్ని పాఠశాలలు మరియు అంగన్‌వాడీలకు సురక్షితమైన తాగునీటిని అందించడానికి ఉద్దేశించిన పథకం ఏది?
ఎ) జల్‌ జీవన్‌ మిషన్‌ బి) స్వచ్ఛ భారత్‌ మిషన్‌
సి) మధ్యాహ్న భోజన పథకం డి) నేషనల్‌ రూరల్‌ డ్రింకింగ్‌ వాటర్‌ ప్రోగ్రామ్‌
2. ఏ సస్టైనబుల్‌ డెవలప్‌మెంట్‌ గోల్‌ 2030 నాటికి అందరికీ నీరు, పారిశుధ్యం లభ్యత, స్థిరమైన నిర్వహణను నిర్ధారించడానికి లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది?
ఎ)SDG+ 3 బి)SDG+ 6
సి)SDG+ 9 డి)SDG+ 12
3. ఏ సంవత్సరం నాటికి దేశంలోని ప్రతి గ్రామీణ ఇంటికీ పైపుల ద్వారా నీటి సరఫరా అందించాలనే లక్ష్యంతో భారత ప్రభుత్వం ‘హర్‌ ఘర్‌ జల్‌’ పథకాన్ని ప్రారంభించింది?
ఎ) 2022 బి) 2024
సి) 2026 డి) 2030
4. ‘ఫర్‌ డ్రాప్‌ మోర్‌ క్రాప్‌ కాంపోనెంట్‌’ అనేది వ్యవసాయంలో నీటి వినియోగ సామర్థ్యాన్ని పెంపొందించే లక్ష్యంతో ఏ ఫ్లాగ్‌షిప్‌ పథకంలో భాగం?
ఎ) ప్రధాన మంత్రి కృషి సించాయీ యోజన
బి) జల్‌ జీవన్‌ మిషన్‌
సి) అటల్‌ భుజల్‌ యోజన
డి) ఇంటిగ్రేటెడ్‌ వాటర్‌షెడ్‌ మేనేజ్‌మెంట్‌ ప్రోగ్రామ్‌
5. వర్షాధార ప్రాంతాల జాతీయ వాటర్‌షెడ్‌ డెవలప్‌మెంట్‌ ప్రాజెక్ట్‌ కింద ఇంటిగ్రేటెడ్‌ వాటర్‌షెడ్‌ మేనేజ్‌మెంట్‌ ప్రోగ్రామ్‌ ఏ పథకంగా పేరు మార్చబడింది?
ఎ) ప్రధాన మంత్రి కృషి సించాయీ యోజన
బి) అటల్‌ భుజల్‌ యోజన
సి) ప్రధాన మంత్రి గ్రామ సడక్‌ యోజన
డి) నీరాంచల్‌ నేషనల్‌ వాటర్‌షెడ్‌ ప్రాజెక్ట్‌
6. గంగా నదిని పునరుజ్జీవింపజేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన నేషనల్‌ మిషన్‌ ఫర్‌ క్లీన్‌ గంగా ప్రాజెక్ట్‌ అమలును ఏ మంత్రిత్వ శాఖ పర్యవేక్షిస్తుంది?
ఎ) పర్యావరణ, అటవీ, వాతావరణ మార్పు మంత్రిత్వ శాఖ
బి) జలవనరులు, నదుల అభివృద్ధి, గంగా పునరుజ్జీవన మంత్రిత్వ శాఖ
సి) జలశక్తి మంత్రిత్వ శాఖ
డి) పట్టణాభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖ
7. అటల్‌ భుజల్‌ యోజన ఏ రకమైన ప్రాంతాలలో భూగర్భ జల వనరుల స్థిరమైన నిర్వహణను ప్రోత్సహించడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది?
ఎ) పట్టణ ప్రాంతాలు బి) తీర ప్రాంతాలు
సి) గ్రామీణ ప్రాంతాలు డి) పర్వత ప్రాంతాలు
8. వర్షపు నీటిని సంరక్షించడానికి చెక్‌ డ్యామ్‌లు, పెర్కోలేషన్‌ ట్యాంకులు, ఫామ్‌ పాండ్‌లు వంటి నీటి సేకరణ నిర్మాణాలను రూపొందించడంపై ఏ పథకం దృష్టి పెడుతుంది?
ఎ) ప్రధాన మంత్రి ఫసల్‌ బీమా యోజన
బి) జాతీయ గ్రామీణ తాగునీటి కార్యక్రమం
సి) మహాత్మా గాంధీ జాతీయ గ్రామీణ ఉపాధి హామీ పథకం
డి) జాతీయ గ్రామీణ జీవనోపాధి మిషన్‌
9. నీటి నిల్వ సామర్థ్యాన్ని పెంచడానికి మరియు భూగర్భ జలాలను రీఛార్జ్‌ చేయడానికి ట్యాంకులు, చెరువుల వంటి సాంప్రదాయ నీటి వనరుల పునరుద్ధరణపై ఏ పథకం దృష్టి సారిస్తుంది?
ఎ) ప్రధాన మంత్రి కృషి సించాయీ యోజన
బి) అటల్‌ భుజల్‌ యోజన
సి) రాష్ట్రీయ కృషి వికాస్‌ యోజన
డి) జాతీయ గ్రామీణ జీవనోపాధి మిషన్‌
10. నీటి సంరక్షణను ప్రోత్సహించడానికి భారత ప్రభుత్వం ‘క్యాచ్‌ ది రెయిన్‌’ ప్రచారాన్ని ఏ సంవత్సరంలో ప్రారంభించింది?
ఎ) 2018 బి) 2019
సి) 2020 డి) 2021
11. భారతదేశంలోని అన్ని గ్రామీణ గృహాలకు కుళాయి నీటి కనెక్షన్లను అందించడానికి ‘జల్‌ జీవన్‌ మిషన్‌-హర్‌ ఘర్‌ జల్‌’ పథకాన్ని ప్రారంభించిన రాష్ట్రం ఏది?
ఎ) రాజస్థాన్‌ బి) మధ్యప్రదేశ్‌
సి) ఉత్తరప్రదేశ్‌ డి) హిమాచల్‌ ప్రదేశ్‌
12. హర్‌ ఖేత్‌ కో పానీ కార్యక్రమం ఏ రంగంలో నీటి వినియోగ సామర్థ్యాన్ని పెంపొందించడానికి ప్రారంభించబడింది?
ఎ) పారిశ్రామిక రంగం బి) వ్యవసాయ రంగం
సి) పట్టణ రంగం డి) పర్యాటక రంగం
13. డ్రిప్‌, స్ప్రింక్లర్‌ ఇరిగేషన్‌ వంటి నీటి-పొదుపు సాంకేతికతల ద్వారా ప్రతి వ్యవసాయ క్షేత్రానికి నిశ్చయమైన నీటిపారుదలని అందించడం ఏ పథకం లక్ష్యం?
ఎ) ప్రధాన మంత్రి కృషి సించాయీ యోజన
బి) అటల్‌ భుజల్‌ యోజన
సి) ప్రధాన మంత్రి ఫసల్‌ బీమా యోజన
డి) ప్రధాన మంత్రి ఆవాస్‌ యోజన
14. జలవనరులు, నదుల అభివృద్ధి మరియు గంగా పునరుజ్జీవన మంత్రిత్వ శాఖ 2019లో ఏ మంత్రిత్వ శాఖగా పేరు మార్చబడింది?
ఎ) జలశక్తి మంత్రిత్వ శాఖ
బి) పర్యావరణ, అటవీ, వాతావరణ మార్పు మంత్రిత్వ శాఖ
సి) వ్యవసాయం, రైతుల సంక్షేమ మంత్రిత్వ శాఖ
డి) గ్రామీణాభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖ
15. నీటి సరఫరా వ్యవస్థల ద్వారా గ్రామీణ గృహాలకు స్వచ్ఛమైన తాగునీటిని అందించడం స్వజల్‌ పథకంలో ‘స్వజల్‌’ అనేది దేనికి సంకేతం?
ఎ) అందరికీ స్థిరమైన నీరు
బి) గ్రామీణ ప్రాంతాలకు సురక్షిత నీటి సౌకర్యం
సి) నీటి నిర్వహణ కోసం స్వీయ సహాయం డి) అందరికీ స్వచ్ఛ జల్‌
16. భారతదేశంలో నీటి సంరక్షణ ప్రయత్నాలను వేగవంతం చేయడానికి ఏర్పాటు చేయబడిన జల్‌ శక్తి అభియాన్‌ (జీూA) ఏ సంవత్సరంలో ప్రారంభించబడింది?
ఎ) 2018 బి) 2019
సి) 2020 డి) 2021
17. నీటి సంరక్షణ మరియు భూగర్భ జలాల రీఛార్జ్‌ను ప్రోత్సహించడానికి దేశంలో ఏ రాష్ట్రం ”ముఖ్యమంత్రి జల్‌ స్వావ్లంబన్‌ అభియాన్‌” (వీజీూA)ని ప్రారంభించింది?
ఎ) రాజస్థాన్‌ బి) మహారాష్ట్ర
సి) మధ్యప్రదేశ్‌ డి) ఉత్తర ప్రదేశ్‌
18. ‘వాటర్‌ మ్యాన్‌ ఆఫ్‌ ఇండియా’ అని ఎవరిని పిలుస్తారు?
ఎ) మహాత్మా గాంధీ బి) డాక్టర్‌ ఎ.పి.జె. అబ్దుల్‌ కలాం
సి) డాక్టర్‌ రాజేంద్ర సింగ్‌ డి) సుందర్‌లాల్‌ బహుగుణ
19. వాటర్‌-సెన్సిటివ్‌ అర్బన్‌ డిజైన్‌ ప్రాథమిక లక్ష్యం ఏమిటి?
ఎ) గరిష్ట నీటి వినియోగం బి) నీటి కాలుష్యాన్ని తగ్గించడం
సి) నీటి కొరతను తగ్గించడం డి) నీటి ప్రైవేటీకరణను ప్రోత్సహించడం
20. 2021లో, యునైటెడ్‌ స్టేట్స్‌లోని ఏ నగరం తాగునీటి వనరులో ఆల్గే బ్లూమ్‌ల ద్వారా ఉత్పత్తి చేయబడిన టాక్సిన్స్‌ కారణంగా పెద్ద నీటి కాలుష్య సంక్షోభాన్ని ఎదుర్కొంది?
ఎ) మయామి బి) డెట్రాయిట్‌
సి) టోలెడో ఈ) హ్యూస్టన్‌
21. యునైటెడ్‌ స్టేట్స్‌లోని ఏ నగరం ఇటీవల తాగునీటిలో సీసం కలుషితం కావడం వల్ల తీవ్రమైన నీటి సంక్షోభాన్ని ఎదుర్కొంది?
ఎ) న్యూయార్క్‌ నగరం బి) లాస్‌ ఏంజిల్స్‌
సి) ఫ్లింట్‌ డి) చికాగో
22. నీటి సరఫరాలో తలెత్తిన సంక్షోభం వల్ల తీవ్రమైన కరువు పరిస్థితుల ఏర్పడటంతో ఇటీవల ఏ దేశం అత్యవసర పరిస్థితిని ప్రకటించింది?
ఎ) భారతదేశం బి) బ్రెజిల్‌
సి) దక్షిణాఫ్రికా డి) ఆస్ట్రేలియా
23. భారతదేశంలో 2022 సంవత్సరంలో ఏ నగరం తీవ్రమైన నీటి కొరతను ఎదుర్కొంది?
ఎ) ముంబై బి) చెన్నై
సి) ఢిల్లీ డి) బెంగళూరు
24. ‘ప్రపంచ బ్రెడ్‌బాస్కెట్‌’ అని పిలువబడే ఏ నదీ పరీవాహక ప్రాంతం మితిమీరిన వినియోగం, వాతావరణ మార్పుల కారణంగా తీవ్రమయిన నీటి ఒత్తిడిని ఎదుర్కొంటోంది?
ఎ) గంగా-బ్రహ్మపుత్ర బేసిన్‌ బి) మిస్సిస్సిప్పి రివర్‌ బేసిన్‌
సి) ముర్రే-డార్లింగ్‌ బేసిన్‌ డి) సింధు నదీ పరీవాహక ప్రాంతం
25. నీరు, వాతావరణ మార్పుల మధ్య పరస్పర సంబంధాలను పరిష్కరించడానికి ‘హై-లెవల్‌ ప్యానెల్‌ ఆన్‌ వాటర్‌ అండ్‌ క్లైమేట్‌’ను ఇటీవల ఏ ప్రపంచ సంస్థ ప్రారంభించింది?
ఎ) వరల్డ్‌ ఎకనామిక్‌ ఫోరమ్‌ బి) ఐక్యరాజ్యసమితి అభివృద్ధి కార్యక్రమం
సి) ప్రపంచ వాతావరణ సంస్థ డి) వరల్డ్‌ వాటర్‌ కౌన్సిల్‌
సమాధానాలు
1. ఎ 2. బి 3. డి 4. ఎ 5. డి
6. సి 7. సి 8. సి 9. బి 10. సి
11. బి 12. బి 13. ఎ 14. ఎ 15. సి
16. సి 17. ఎ 18. సి 19. బి 20. సి
21. సి 22. డి 23. బి 24. సి 25. డి
డాక్టర్‌ కె. శశిధర్‌
పర్యావరణ నిపుణులు
94919 91918
